Aken (met heve).

Alles over binnenscheepvaart
Wrijfhout
Berichten: 8843
Lid geworden op: 30 dec 2004 17:24

Re: Aken (met heve).

Bericht door Wrijfhout »

Nog even dit. Ik heb de Theodorus Cornelis een Dodewaardse hagenaar genoemd, maar dat kan niet zo zijn want van Kees hoorde ik dat een hagenaar 4.20 mtr. is.
wat is het dan wel: een Dodewaardse aak?

Gr. Harry
"Het forum is net een lopend buffet; je neemt wat je lekker vindt en wat je niet lust laat je liggen..."
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Aken (met heve).

Bericht door pieter53 »

Ik durf het haast niet op te schrijven maar
in dit geval moet ik Kees helaas tegenspreken.
Een Hagenaar is een type aak. Het maatschip dat door Kees bedoelt wordt is een Wagenbrugger.
Veel Hagenaars waren Wagenbruggers maar de Dodewaardse Hagenaars waren vaak groter.
Het is een wijd verbreid misverstand om in Hagenaars en Wagenbruggers dezelfde schepen te zien.

Op Binnenvaarttaal staat.

~Wagenbrugger:
maatschip met de maten waarmee men tot in Den Haag kon komen. Die maximale maten waren; lengte: ca. 24m, diepgang: max. 1,45m, breedte, met afgenomen zwaard e.d.: 4,17m en een kruiphoogte van ten hoogste 2,4 meter. Een belangrijk object in die vaarroute was de Wagenbrug vandaar de naam. De beperking heeft slechts een bepaalde periode bestaan.

Toelichting.
De Wagenbrug werd naar men zegt in 1900 gebouwd. Voor die tijd lag op die plaats een beweegbare brug. Sommige bronnen beweren echter dat de beweegbare brug al in 1885 door een hoge vaste brug was vervangen. Van die brug wordt vertelt dat de hoogte door het wegverkeer (de paardentram) als hinderlijk werd ervaren en dat men daarom de wat vlakkere, dus lagere, Wagenbrug gebouwd heeft. (Verschillende bronnen noemen verschillende jaartallen in dit verhaal.) Deze brug zorgde voor de scheepvaart zowel voor een beperking van de breedte als voor een beperking van de kruiphoogte. Het volgende obstakel was een drempel in de Trekvliet, die, naar ik meen, een leiding van de gasfabriek beschermde en een diepgang van maximaal 1,45m. toeliet. De lengte van het vaartuig werd door de aanwezigheid van enkele krappe bochten beperkt. De meeste bronnen hebben het over een maximale lengte van 24 meter, anderen zeggen 26 meter.
Er wordt vertelt dat sommige Wagenbruggers de mast een beetje zijwaarts konden strijken opdat deze niet op het hoogste deel van de roef zou komen te liggen. Anderen beweren dat sommige Wagenbruggers een deuk in het roefdek hadden ten einde een paar centimeters te winnen. Sterke verhalen? Wie het weet, mag het zeggen!

In 1921 wordt de brug vervangen door een vijf meter brede, maar ook lagere brug. Deze brug is echter enigszins beweegbaar en kan vanuit de gesloten hoogte van circa 230 cm naar 250cm opgevijzeld worden. Dit gebeurt uitsluitend 'snachts! Voetgangers kunnen dan dankzij losse opstapjes, die bij de brug geplaatst worden, ook 'snachts van de brug gebruik blijven maken.
In 1928 werd door de bouw van de Spuibrug de doorvaarthoogte van het vaarwater definitief tot 2,3 meter beperkt. De vaart had door de komst van nieuwe havens toen echter al een groot deel van haar belang verloren.
Motorschepen van een willekeurig type maar met de maten van een Wagenbrugger werden onder invloed van de term hagenaar door sommigen motorhagenaar genoemd. Veel Wagenbrugers waren Hagenaars, maar, ook al denken velen dat wel: niet alle Hagenaars zijn Wagenbruggers! Voor deze Hagenaars, die geen Wagenbruggers zijn, gebruiken sommigen de term Zuid-Hollandse Aak, maar eigenlijk zou dan toch Gelderse aak (zie bij Hagenaar) beter op z'n plaats zijn.

~Hagenaar, Gelderse aak :
1> scheepstype, vrachtschip. Soort aak(1), zeilschip, ook in hout gebouwd, redelijk geveegd, boeisel in lijn met de huid, geringe kruiphoogte en naar verhouding vrij smal.

Toelichting.
De Gelderse aak, zoals de Hagenaar oorspronkelijk waarschijnlijk heette, was verwant aan de Keen, maar door zijn mindere lengte, minder dan 20m., wat gedrongener van bouw. Het breedste punt lag bij de mast en naar achtertoe versmalde het schip duidelijk. De vrijwel steile achtersteven vormde een flinke scheg, waarin dan ook een gat was aangebracht om het scheepje voldoende wendbaar te houden. Het was voorzien van aangehangen roer. De schepen waren overnaads gebouwd en hadden de normale brede zwaarden. De oudere exemplaren hadden vaak een korte mast met steng en voerden een gaffeltuig met gaffeltopzeil en soms een kluiver. De vaartuigen werden ondermeer gebouwd te Dodewaard, IJzerdoorn en Wamel. De afmetingen waren zo tegen de 17 bij 4,2 meter 60 ton, maar tegen het eind van de eeuw kwam de houten Hagenaar al aan de twintig meter en boven de 80 ton.
Verwant aan de houten Hagenaar zijn, naar men zegt, de Slechtaak en de Turfijker.
Bij de overgang naar staal werd het model van de Hagenaar ronder. Het voorschip werd veel voller, het achterschip werd wat breder en de tuigage werd een normaal gaffeltuig. Ook voor de stalen schepen vormde de vaart op Den Haag een belangrijk werkterrein, maar net zoals bij de houten schepen werden niet alle schepen op die maten gebouwd.
Naar men zegt waren het vrij goede zeilers, die op de rivieren en op bochtig vaarwater goed uit de voeten konden. Toen er in de tweede helft van de 19de eeuw ondermeer in Den Haag een grote behoefte aan bouwmaterialen ontstond, waren het vooral deze Gelderse aken, die het meest geschikt bleken te zijn. Langzamerhand raakten ze daardoor bekend als Hagenaars. Zij ontlenen dus hun naam aan het feit dat ze veelvuldig op Den Haag voeren, al is er ook een enkele bron die melding maakt van het feit dat alle schepen die de Haagpoort in Delft konden passeren 'Hagenaar' genoemd werden. Of de Haagpoort de toestroom van Gelderse aken naar de residentie werkelijk meegemaakt heeft, is mij niet bekend.
Dat ze hun naam zouden ontlenen aan het feit dat ze qua afmetingen afgestemd waren op de Wagenbrug in Den Haag lijkt een fabeltje zijn. De vaste brug, die men bedoelt, werd namelijk na 1900 gebouwd*. De term Hagenaar verschijnt echter al in advertenties van voor 1900. Zo werd in Het Nieuws van de Dag van 30 oktober 1884 een Hagenaar met een laadvermogen van 33.000 stenen of 30 kar steenkool aangeboden en op 29 maart 1898 is men via een advertentie in hetzelfde dagblad op zoek naar een ijzeren Hagenaar van ongeveer 50 last. Ook bestaat er een Hazenbergmodel dat gebouwd is naar een tekening uit 1885. De Hagenaar was dus reeds voor 1900 een algemeen gekend begrip in de binnenvaart.
Dat na 1900 alleen die Hagenaars die tevens een Wagenbrugger (zie aldaar) waren tot in Den Haag konden komen, is er aanleding toe geweest dat men de termen Hagenaar en Wagenbrugger met elkaar is gaan verwarren.
* over de eerste komst van een vaste brug aldaar doen verschillende verhalen de ronde.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Wrijfhout
Berichten: 8843
Lid geworden op: 30 dec 2004 17:24

Re: Aken (met heve).

Bericht door Wrijfhout »

Maaike 02306778 (1).jpg
Maaike 02306778 (1).jpg (127.04 KiB) 1827 keer bekeken
Het schip dat mijn overgrootvader in 1909 bij Prins in Gouderak heeft laten bouwen werd bij eerste meting een hevelaak genoemd en bij een volgende Hagenaar, 25.10 x 5.00 mtr. Mijn oma en haar broer en zus hadden het ook altijd over de hagenaar van hun vader. Dat was de Maaike van J. Gortworst.

gr. Harry
"Het forum is net een lopend buffet; je neemt wat je lekker vindt en wat je niet lust laat je liggen..."
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Aken (met heve).

Bericht door pieter53 »

Het is natuurlijk zo dat namen van scheepstypen niet bij Koninklijk besluit vastgesteld worden
en Kees zijn woorden zijn net zo veel waard als die van ieder ander.
Ook schrijvers van boeken zijn gewone mensen en hun woord is dus ook maar net zo veel waard als dat van ieder ander.
Van mij mag iedereen gelijk hebben....

De heren scheepsmeters, ook geen al te betrouwbare bron, hebben zelfs een Hagenaar van 54 x 7,15 meter. :D
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Kapitein Spok
Berichten: 2442
Lid geworden op: 11 apr 2012 22:31

Re: Aken (met heve).

Bericht door Kapitein Spok »

De vraag is beantwoord!!
Op deze foto zien we de Theodorus Cornelis, later genaamd Theodora weer later genaamd Si - Gé

Afbeelding
upload img

Een oproep binnen onze familie leverde, na speurwerk van een neef, een document op waaruit ik de volgende samenvatting graag met jullie wil delen.
Johannes van Meegen heeft op 15 oktober 1900 een hypotheek afgelsoten van fl 5000,- voor het schip. De hypotheeknemer is Sophia Stuart, weduwe van Theodorus Cornelis Burgers. Het onderpand is het “stalen aakschip genaamd Theodorus Cornelis”

Op 2 oktober 1916 wordt “de stalen stevenaak Theodorus Cornelis” genoemd. Er staat ook bij “verder te noemen Theodora”. Onze overgrootvader was in Duisburg overleden en Gerardus van Meegen (onze opa) neemt het schip over van de erfgenamen: Theodora Publichuizen (zijn moeder) en zijn broers/zuster. Bij die gelegenheid krijgt het schip dus de nieuwe naam “Theodora”.
.


Dat in dit document ineens gesproken wordt over een stevenaak mogen we gerust beschouwen als het zoveelste en al vele malen besproken feit dat de scheepstypenbenamingen redelijk vogelvrij waren en zijn.

Ik wil Harry heel erg bedanken voor het plaatsen van deze foto, en het speurwerk van en aantal forummers in de leggers.

Het is echt heel bijzonder om, zes weken na de dood van moeder, ineens een plaatje te hebben van het schip waarop ze is geboren, in de staat zoals het toen was.
Wrijfhout
Berichten: 8843
Lid geworden op: 30 dec 2004 17:24

Re: Aken (met heve).

Bericht door Wrijfhout »

Jij ook bedankt Theo ik zal je een HR scan sturen dan kan je er een.mooie foto van laten afdrukken.

Gr. Harry
"Het forum is net een lopend buffet; je neemt wat je lekker vindt en wat je niet lust laat je liggen..."
Wrijfhout
Berichten: 8843
Lid geworden op: 30 dec 2004 17:24

Re: Aken (met heve).

Bericht door Wrijfhout »

Afbeelding
Deze foto werd in omgeving Den Haag gemaakt, maar wie kan mij zeggen wat voor soort aakje dit is? Ik kijk een beetje vreemd tegen die kop aan...

gr. Harry
"Het forum is net een lopend buffet; je neemt wat je lekker vindt en wat je niet lust laat je liggen..."
Janna
Berichten: 2318
Lid geworden op: 30 nov 2006 18:34
Locatie: Noordwijk

Re: Aken (met heve).

Bericht door Janna »

Hagenaar denk ik Harry. Moet bijna wel, als de locatie klopt :mrgreen:


Zonder gekheid, je ziet het aan de kont, met naar buiten vallend achterboeisel, Hagenaar of Hevelaak-stijl. Dit soort aken werd ook wel Hevelaak genoemd, en het was eigenlijk pas een echte Hagenaar als hij de maten had van de Wagenbrug in de stad. 20 bij 4,20 als ik me goed herinner. Maar daar zijn de meningen over verdeeld.

Er zit een klein knikje in de gangen bij de kop, wat hier geacccentueerd wordt door de zon-inval.

Opvallend is de positie van het zwaard. Dat zit veel te hoog, en hangt in de bakstag zo te zien. Misschien waren ze het aan het terughangen, en hebben ze het achter zich aan gesleept door de bruggen omdat ze met zwaard te breed waren voor de Wagenbrug. Unieke foto als dat inderdaad het geval was.
Maar de mast stond al weer omhoog, het zeil hing al te drogen, en het water was al van het vlak gepompt.
Hoewel ik geen pomp kan ontdekken - al opgeruimd?
Die giek is niet veel meer trouwens, wat hangt die door zeg. Crisistijd misschien, geen geld voor een nieuwe?

Heb je een datering?

Het kan natuurlijk ook dat ze gewoon met onderhoud bezig waren, en het zwaard even opgehaald hadden om achter de zwaardkop te kunnen teren. :wink:
Wrijfhout
Berichten: 8843
Lid geworden op: 30 dec 2004 17:24

Re: Aken (met heve).

Bericht door Wrijfhout »

Afbeelding
Erik, hier heb je het hele kaartje...

Afbeelding
en hier de rugzijde. Hij is op 1 september 1916 tussen 12.00 en 13.00 in Delft afgestempeld. Wat een nauwkeurigheid.

gr. Harry
"Het forum is net een lopend buffet; je neemt wat je lekker vindt en wat je niet lust laat je liggen..."
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Aken (met heve).

Bericht door pieter53 »

De houten aakjes waren vaak zo. Ook de 's Gravenmoerse aak kon er, volgens Konijnenburg, van voor zo uitzien.
paviljoenaak_paviljoentjalk_10019A000298_archief_amsterdam1.jpg
paviljoenaak_paviljoentjalk_10019A000298_archief_amsterdam1.jpg (256.66 KiB) 2171 keer bekeken
Hier twee paviljoenaakjes in Amsterdam, maar het is wat Eric zegt: een Hagenaartje.
Ik dacht de foto ergens al eens gezien te hebben.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Plaats reactie