Dit forum staat vol met foto’s van Nederlandse binnen- en kustvaartschepen. Op de oudere foto's zie je die schepen nog onder zeil. Vergeet niet: in het begin van de vorige eeuw waren de meeste van die schepen nog zeilschepen. Stoommachines werden voor de 'gewone' vrachtvaart maar beperkt gebruikt, die waren voor de grote beurtvaart en sleepvaart. Pas halverwege de twintiger jaren ging de motor een rol van betekenis spelen bij de voortstuwing van de binnen- en kustvaart in Nederland. Sommige schepen bleven zeilen tot halverwege de vijftiger jaren.
Dus het meeste gebeurde op zeil, en alleen als de wind tegenzat of het vaarwater moeilijk was werd er gesleept. Daar kwam veel vakmanschap bij kijken, en plaatselijke kennis. Schippers wisten bijvoorbeeld bij een bepaalde windrichting precies tot waar, "tot welke rak", ze een rivier konden bezeilen.
Op oude zeilfoto's valt veel te zien, en er is voor ons veel van te leren. Hoe zeilden ze vroeger met die schepen? Hoe kwam je aan, hoe vertrok je? Welke route nam je? Welk zeil werd gebruikt, waarom en hoe?
Voor iedereen die nu zelf met zo'n oud schip zeilt.
Door oude rotten onder ons die misschien nog weten hoe het gedaan werd.
Want het zeilen met deze schepen was een ambacht, en dat moet niet verloren gaan. Voordat er straks geen mens meer is die nog weet hoe dat ging.
Oude schepen restaureren en behouden als cultureel erfgoed is belangrijk, maar er mee varen - als vroeger - is evengoed onderdeel van dat behoud.
Juist op dit Forum, met z’n onvoorstelbare hoeveelheid foto’s - en kennis - van vroeger.
Wie heeft er nog een duidelijke foto van een schip onder zeil?
En wie legt uit wat er te zien is?
Ik geef zelf maar een voorzet; hier een foto van de tjalk Janna onder zeil.
Een plaatje uit de dertiger jaren ergens op de Zuiderzee. Ze waren onderweg van Amsterdam of Rotterdam naar Zwolle, met een lading Copra. Je ziet een deklast voor de roef, want copra is geen zware lading. Daarmee krijg je een schip niet op z'n merk; ze zijn nog steeds vlot geladen. De foto is genomen vanaf een oplopende veerboot.
Het was rustig weer, zo'n 2 Bft schat ik en ze zeilen voor de wind. Het grootzeil staat aan bakboord, ver uitgevierd vanwege de ruim invallende wind. De fok staat te loevert, zo wordt hij niet door het grootzeil afgedekt. Ze voeren de fok op de boom, oftewel er hangt een fokkeboom onder. Dit maakt de fok handelbaarder bij veel wind, en hij blijft beter uitstaan bij ruime wind. Ook kun je met een fokkeboom een bulletalie zetten; een lijn die ervoor zorgt dat de fok niet gijpt of terugvalt bij weinig wind. Die bulletalie wordt zover mogelijk naar voren vastgemaakt - in dit geval hebben zit hij aan de traveller op de kluiverboom. De kluiver zelf staat niet bij. Misschien teveel moeite om hem voor de dag te halen? Bovendien doet een kluiver niet veel bij voor de windse koers.
Verder zie je de was te drogen hangen aan een lijntje tussen het want en de stuurboord bakstag. En de boot dobbert rustig achter de kont. De schipper staat aan het helmhout.
