De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Alles over binnenscheepvaart
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door pieter53 »

Toch twee kleine kanttekeningen van mijn kant.

Onder de schepen die het uiteindelijk in de 'bruine vloot' terecht kwamen, waren de grotere maten waarschijnlijk over vertegenwoordigd.
Daardoor is misschien ook de aanwezigheid van de klapschep boven gemiddeld.

Ik blijf het vreemd vinden dat een zo wijd verbreid scheepsonderdeel, voor zo ver ik weet, slechts weinig in teksten en bestekken van voor 1975, als de grote rage van de bruine vloot begint, genoemd wordt.

Of vergis ik mij in het voorgaande?
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Berghout-2
Berichten: 283
Lid geworden op: 13 mei 2017 15:55
Locatie: Koudum

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door Berghout-2 »

pieter53 schreef: 22 jan 2018 11:26 Toch twee kleine kanttekeningen van mijn kant.

Onder de schepen die het uiteindelijk in de 'bruine vloot' terecht kwamen, waren de grotere maten waarschijnlijk over vertegenwoordigd.
Daardoor is misschien ook de aanwezigheid van de klapschep boven gemiddeld.

Ik blijf het vreemd vinden dat een zo wijd verbreid scheepsonderdeel, voor zo ver ik weet, slechts weinig in teksten en bestekken van voor 1975, als de grote rage van de bruine vloot begint, genoemd wordt.

Of vergis ik mij in het voorgaande?
Nou, Pieter, het is toch niet zo raar dat de linnetten zo weinig bekend zijn.
De echte zeiltijd was al een tijdje voorbij.
Linnetten waren (zijn?) lastige dingen om te onderhouden, waardoor ze na enige tijd eraf rotten/vallen.

Maar de voornaamste reden: zodra er een motor in een schip komt, en dus een schroefraam, wordt het achterste deel van de scheg weggehaald. Precies het deel waar de linnet altijd zat.
Al voor 1975 waren er weinig actieve schepen meer te vinden zonder schroefraam. En als er dan nog een restje linnet aan hing, dan was dat altijd verrot.


De eerder genoemde Hoop op Welzijn werd gemotoriseerd met een lamme arm, waardoor de scheg+linnet onaangetast bleef. Sterker nog, juist voor het varen met die lamme arm was het erg prettig om die linnet te hebben; er werd zelfs een extra linnet aan het roer gemaakt (zoals bij sleepkasten) om het schip enigszins in de hand te kunnen houden. (Het is absoluut geen kattepis om een schip van 25 meter te bestieren met een lamme arm zonder achteruit!!)

Wim.
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door pieter53 »

Berghout-2 schreef: 22 jan 2018 11:48 Nou, Pieter, het is toch niet zo raar dat de linnetten zo weinig bekend zijn.
De echte zeiltijd was al een tijdje voorbij........

.....Maar de voornaamste reden: zodra er een motor in een schip komt, en dus een schroefraam, wordt het achterste deel van de scheg weggehaald. Precies het deel waar de linnet altijd zat.
En dan toch
Janna schreef: 22 jan 2018 09:42......heb ik meer tjalken en klipperaken mét dan zonder linnet aangetroffen.....
Bovendien belet het eerst gestelde niet dat er over geschreven wordt of dat het in bestekken vermeld wordt.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Berghout-2
Berichten: 283
Lid geworden op: 13 mei 2017 15:55
Locatie: Koudum

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door Berghout-2 »

Gisteren schreef ik over de Eems; daar zal ik nu iets meer over schrijven.

De tjalk werd in 1902 gebouwd bij Boerema, Martenshoek, voor Jacob Tabak, domicili officieel te Hoogezand. Tonnenmaat toen: 122 ton. De naam van de tjalk is "Nederland".
Eind 1909 overleed Jacob Tabak, en -zonder het rechtmatig te regelen- gaat zijn oudste zoon Reinhard Tabak (domicili Kampen) erop varen.
Omdat de zaken goed gingen, was er al een ander schip besteld dat in 1910 in de vaart kwam: de klipper "Nederland II", 144 ton. (Ook dit schip bestaat nog onder de naam Riboet, Tull en 't Waal). Op de Nederland II ging een jongere zoon varen: Jan Tabak.
Het ging niet goed met de klipper Nederland II en Jan Tabak: in 1911 strandde en zonk het schip bij Norddeich, maar werd hersteld. Echter, bij de bietencampagne in 1912 speelde zich een drama af: in een windvlaag schepte de diepgeladen klipper water en zonk bij Dintelsas. Jan, zijn vrouw en hun twee baby's verdronken. Naar verluid waren zij snel in de sloep overgestapt, maar kregen ze het kortstaande sleeplijntje niet los toen het schip zonk.

De situatie moest nu officieel geregeld worden, wat er in uitmondde dat de tjalk Nederland in 1916 openbaar verkocht werd. De zoon Reinhard kocht de Nederland nu officieel.
In 1922 verkocht hij de tjalk aan Jacob Engelsman uit Ulrum/Delfzijl. Engelsman noemde het schip "Eems". In 1926 heeft hij hem laten meten voor de zee; ik heb nooit kunnen vinden hoeveel BRT het schip mat.

De Eems zat tot 1940 bijna altijd in de schelpenvaart boven Duitsland. Zwaar en ruig werk, maar het verdiende uitstekend.
Na 1940 ging de Eems in de binnenvaart, aanvankelijk nog zeilend. In 1953 werd een opduwertje gekocht met een tweedehands Bolinder van 8 hele pk's, waar Engelsman niets dan ellende mee heeft gehad. De tonnenmaat was op een of andere manier gestegen naar 125 (kistluik verwijderd, tuig verkleind?).
In 1959 is Jacob Engelsman aan boord omgekomen bij het tremmen van giftige lading (de weduwe zei dat ze stikstof hadden geladen. Het zal wel kunstmest of een grondstof daarvoor zijn geweest).
In 1960 verkocht de weduwe de tjalk, glimmend en tip-top voor mekaar, aan Lauwaars en Zonen te Weurt, die de tjalk volledig stripten totdat een kale badkuip overbleef, en er een ronde ijzeren spitsenluikenkap op legden.
Twintig jaar lang werd de tjalk gebruikt (misbruikt) voor op- en overslag van kalk en cement, en toen die zelfs voor dit doel te slecht werd, is hij naar H.I.Ambacht gebracht ter sloop, in 1980.
Ik was toen zo naïef of stom om onder de indruk te geraken door de mooie lijnen, en kocht deze gribus.
21 jaren later heb ik het schip, inmiddels minutieus gerestaureerd, verkocht. Hij ligt nu als "De Nederland" te Rotterdam. De eerste naam dus, maar dan met lidwoord erbij.

Over de bijgevoegde foto: die kreeg ik van Jan Uuldriks, die rond 1930 als 16-jarig jochie aan boord kwam. De Eems ligt hier tijdens de schelpenvaart zeilen te drogen in Neuharlesiel in 1934. Als je goed kijkt zie je Uuldriks bij het bakboordszwaard zitten.
Opvallend zijn de geweldig ruime broeken aan de zeilen: de onderlijken zijn enorm rond. Zie ook de lange gaffel en dito masttop.
Bijzonder zijn ook de kleuren, in een tijd dat de meeste zeetjalken wit waren: grijs boeisel, bordeaux-rode spieën en een donkerbruine voorkant van de roef.
Voor die tijd had de Eems een groot tuig, groter dan de meeste collega's.
Er was nog geen ankerlier, maar een braadspil met een enorm stokanker (ca. 150 kilo)
Aan de kont hangt een grote sloep (spitsgat, dus geen hamburger!), die ze "de kano" noemden.
Volgens Uuldriks, die ik kort voor zijn dood uitgehoord heb ("het was de mooiste tijd van mijn leven!"), hadden ze die sloep voor de Scheepvaartinspectie. Verder vragend, was ik er over verbaasd dat ze deze tjalk met z'n tweeën voeren: de schipper en de jongen. (De vrouw woonde aan de wal, want zij was bang op zee.) Zelfs in die tijd was dat onderbemand, hoe ging dat dan bij controles?
"Ach", zei Uuldriks, "als we werden aangehouden dan waren er nooit moeilijkheden, want er stond zó'n kruk jenever in de roef" (en daarbij hield hij zijn hand 70 cm boven de grond).

Wordt wellicht vervolgd.
Wim.





Eems neuharlesiel verkleind.jpg
Eems neuharlesiel verkleind.jpg (121.58 KiB) 1404 keer bekeken
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door pieter53 »

Nog even terugkomend op het schegzwaard of klapscheg.

F. Loomeijer, toch geen onbekende in de tjalken wereld, noemt het voorwerp curieus!
wilhelmina boot leiderdorp H475N 1903 loomeijer met zeil en treil 151.jpg
wilhelmina boot leiderdorp H475N 1903 loomeijer met zeil en treil 151.jpg (14.9 KiB) 1356 keer bekeken
Dat doet toch vermoeden dat het niet zo erg gebruikelijk was.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Berghout-2
Berichten: 283
Lid geworden op: 13 mei 2017 15:55
Locatie: Koudum

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door Berghout-2 »

Frits schreef dit boek toen hij nog jong was, en in een periode dat de kennis omtrent de linnetten was weggezakt. Ik had er in die tijd ook nog niet van gehoord; pas toen ik de sporen op mijn eigen tjalk ontdekte heb ik mij er verder in verdiept.
Aan wie ik het ook vroeg, niemand kende het!

Terugkomend op je vraag rond de vermelding in het bestek: ik weet niet waarom het zelden of nooit werd genoemd. Misschien omdat het een heel gewoon dingetje was, dat bovendien als laatste werd aangebracht.
Wim.
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door pieter53 »

De informatie over het schegzwaard werd door Loomeijer pas bij de tweede druk van zijn boek,
dat wil zeggen in 1999 toegevoegd.

Even voor de duidelijkheid: ik wil alleen maar zekerheid en informatie omtrent het schegzwaard
om de bezoekers van Binnenvaarttaal correct te kunnen informeren.
Ik moet als ik iets opschrijf het ook kunnen verdedigen.
Anders verliest men geloofwaardigheid.
Daarom dus toch even doorgezeurd.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Gert Schouwstra
Berichten: 4579
Lid geworden op: 28 okt 2006 21:24
Locatie: Sneek
Contacteer:

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door Gert Schouwstra »

Nog een paar schepen met een schegzwaard of linnet:

De HENDRIKA ( 1901) gebouwd bij Gebroeders H. Appelo & Zn in Zwartsluis.
De zeetjalk TWEE GEBROEDERS (1898) gebouwd bij Boerema in Hoogezand.
De (zee)tjalk LUKIENA (1906) gebouwd bij Van Diepen in Waterhuizen.
Gert
- Varen is leven. -
Op mijn website https://aa-planadvies.nl/ vind je alles over mijn bedrijf.
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door pieter53 »

Het blijft toch voornamelijk een Groningse aangelegenheid.

De complete lijst:

Eems 1902 Boerema Martenshoek tjalk 125 ton
4 Gebroeders 1903 Boerema tjalk 121 ton
Jantina Afina 1899 Kroese Hoogezand tjalk 155 ton onder klasse gebouwd.
Volharding 1905 Smid Hoogezand tjalk 132 ton
Janna 1898 Mittendorf Avereest tjalk 151 ton
Dankbaarheid 1908 de Boer Oude Pekela Hasselteraak 106 ton
Altijd zorg vermoedelijk 1916 Zwartsluis klipperaak 156 ton.
Harmina 1889 W & H Boerma Martenshoek tjalk 156 ton (onder klasse gebouwd)
Wilhelmina 1903 Boot Leiderdorp Groninger zeetjalk (Bron Met Zeil en Treil, Loomeijer*.)
Bruinvisch 1902 Draaisma Franeker tjalk 122 ton.
De HENDRIKA ( 1901) gebouwd bij Gebroeders H. Appelo & Zn in Zwartsluis.
De zeetjalk TWEE GEBROEDERS (1898) gebouwd bij Boerema in Hoogezand.
De (zee)tjalk LUKIENA (1906) gebouwd bij Van Diepen in Waterhuizen.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Berghout-2
Berichten: 283
Lid geworden op: 13 mei 2017 15:55
Locatie: Koudum

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Bericht door Berghout-2 »

pieter53 schreef: 22 jan 2018 21:32 Het blijft toch voornamelijk een Groningse aangelegenheid.

De complete lijst:

Eems 1902 Boerema Martenshoek tjalk 125 ton
4 Gebroeders 1903 Boerema tjalk 121 ton
Jantina Afina 1899 Kroese Hoogezand tjalk 155 ton onder klasse gebouwd.
Volharding 1905 Smid Hoogezand tjalk 132 ton
Janna 1898 Mittendorf Avereest tjalk 151 ton
Dankbaarheid 1908 de Boer Oude Pekela Hasselteraak 106 ton
Altijd zorg vermoedelijk 1916 Zwartsluis klipperaak 156 ton.
Harmina 1889 W & H Boerma Martenshoek tjalk 156 ton (onder klasse gebouwd)
Wilhelmina 1903 Boot Leiderdorp Groninger zeetjalk (Bron Met Zeil en Treil, Loomeijer*.)
Bruinvisch 1902 Draaisma Franeker tjalk 122 ton.
De HENDRIKA ( 1901) gebouwd bij Gebroeders H. Appelo & Zn in Zwartsluis.
De zeetjalk TWEE GEBROEDERS (1898) gebouwd bij Boerema in Hoogezand.
De (zee)tjalk LUKIENA (1906) gebouwd bij Van Diepen in Waterhuizen.
Pieter, je vergeet nog de Hoop op Welzijn die ik hierboven noemde.
Hoop op Welzijn, klipperaak 115 ton, 1922 v.d.Werf Hijkersmilde (een Drent!). Sbase 444
Plaats reactie