Minder bekende (oude houten) scheepstypes

[han visser]

Dag Pieter,
Welbedankt voor het ons deelgenoot maken van de scheepvaart buiten ons blikveld en van ver voor onze eigen nautische tijd.
Het komt mij voor dat vanaf tekening 1 tm tekening 6 ook enige tijd tussen gezeten heeft. Ik zie een soort evolutie in bouwwijze.

Je geeft aan wel masten te zien, maar vrijwel geen tekenen van tuigage. Zou dat mogelijk het gevolg kunnen zijn van dat er op de Rijn, zeker daar waar de rivier omsloten is door bergen, ook niet gezeild werd? Stevelen en jagen lijken me meer aan de orde. Misschien dat de masten gebruikt werden voor een hoog aangebrachte jaaglijn, want de schepen konden natuurlijk niet vlak langs een stenige oever getrokken worden.

Ik zie uit naar een volgend tafereel!

hartelijke groeten van

han

[pieter53]

Dag Han,

Men leefde toen nog niet in de st(r)oomversnelling die de industriële revolutie veroorzaakt heeft.
Er is misschien een jaar of wat overheen gegaan voor het tafereel af was,
maar dat zal niet genoeg geweest zijn om een zekere evolutie te kunnen ontdekken.
Vooral niet als men ziet hoe gering de verschillen tussen:
wat men Romeinse aken noemt,
de hier afgebeelde open platte schuiten,
en de midden 20ste eeuwse boerenschouwen uit het groen hart in ogenschouw neemt.

Wat het ontbreken van tuigage betreft; je hebt gelijk het was nog niet zo belangrijk.
Je ziet namelijk ook geen zwaarden.
Morgen verder....

[pieter53]

woensam 7.jpg (221.07 KiB) 1208 keer bekeken

Het zevende tafereel bevat weinig nieuwe aspecten.
Oberlanders met een zijroer/roerspaan, Keulse aken met een aangehangen stevenroer.
Zowel Oberlanders als Keulse aken schijnen op groot formaat, als op klein formaat gebouwd te worden.
Veel variatie in de kleine open vaartuigjes is er ook niet.

Het lijkt er toch op dat Woensam inmiddels iets meer ervaring met het tekenen van schepen gekregen heeft,
of is het een variatie in scheepstype
Stond in de eerste prenten de mast nog ergen midscheeps in de luikenkap,
nu staat hij meer naar voren en aan de voorkant van de luikenkap.

Wijst het grote aantal stagen en de achterlijke plaatsing op overdreven voorzichtigheid
of op een slechte kwaliteit touw, vraag ik me af. Misschien van beide een beetje

[ichthus]

Hallo allen ,een praam herkent men alijd aan het watervat voor de mast, dat diende om van bb naar sb te rollen door de vrouw van de schipper met die grote P ;en om de ijk meester te foppen .

[pieter53]

Leuk verhaaltje.

[pieter53]

woensam 26.jpg (259.86 KiB) 1158 keer bekeken

De volgende plaat van Woensam levert wat nieuws op.

Opvallend is de grote Keulse aak rechts op de voorgrond. Het schip voert een sprietzeil en een fok.
Het aangehangen roer vertoont de bekende 'traptreetjes' op de rug, maar bij het voorwant hangt,
ten behoeve van het scheepje langszij, de buiitenboordtrap.

Ook de kleine scheepjes voeren een sprietzeil. Ze maken echter gebruik van een over het hek gestoken roerspaan.
Op het voordek zit iemand (eentje maar?) te roeien. De scheepjes aan de wal hebben de spriet opgedoekt door hem tegen de mast op te binden.
Op de prenten van Nooms ziet men dat de sprietzeilen bekaaid staan. De nok is naar beneden gehaald, opdat de nokhals afgenokt kan worden,
waarna men de zeilen kan afslaan.

Het tafereel helemaal links aan de kaai is me niet helemaal duidelijk. Is men aan het vissen of aan het roeien.
Ligt er één schuit of twee?
In ieder geval ligt er een schuit met een opbouw met een deurtje er in. Een woninkje?
Iets verderop langs de kade een schip met een zelfde soort 'opbouw'. Het achterschip wijkt wat af van de eerder getoonde Oberlanders.
Er lijkt een soort davit langs het boord te staan. Een zalmwip misschien?

Het volgende schip langs de kade schijnt iets langszij te hebben wat mij aan een leefkaar doet denken.

Voor onbekende begrippen: misschien vindt U HIER het antwoord

[pieter53]

woensam 9.jpg (288.69 KiB) 1105 keer bekeken

De laatste plaat van Woensam toont een verscheidenheid aan vaartuigen.
Vooraan een brede platte schuit met sprietzeiltje. Vermoedelijk wordt het gebruikt als pont.
Aan de overkant links boven is een landingsplaats te zien.
Rechts van deze pont, weer een Oberlander. De achterheve buigt echter niet zover terug naar voor als bij de Oberlander uit de eerste prent.
Het scheepje, dat stroomafwaarts vaart, heeft een spriettuig en wordt tevens geroeid. Het beschikt over een zijroer.
Slaan we even het tussenliggende schip over dan zien we een eindje schuin daarboven een tweede Oberlander.
Deze wordt met drie paarden gejaagd.
Een eindje voor deze Oberlander uit gaat een tweede schip dat ook gejaagd wordt. Ook hier minimaal drie paarden.
Het schip heeft een aangehangen roer, een soort paviljoen, terwijl het voorschip sterk naar binnen valt.
Dus eigenlijk zo een beetje als de Keulse aak. Bij dit schip is het naar binnen vallende boord echter veel breder dan bij de Keulse aak gebruikelijk is.
De normalere Keulse aak vinden we helemaal rechts stroomafwaarts zeilend met een sprietzeiltje.
Helemaal links vinden dan nog een aak met aangehangen roer en een hoge ronde huif/roef. Er lijken nog al wat mensen aan boord.
Misschien een beurtschip of toch een visser?
Voor de kade ligt nu een open schuitje waar men met het kruisnet vist.

Als we alle platen langs gaan dan zien we dus dat er in de 16de eeuw op de rivier uitsluitend aken te vinden waren.
Ze hadden geen zwaarden en als ze zeilden dan was dat met een sprietzeil.
We onderscheiden twee verschillende scheepstypes die op een Oberlander lijken. De één met een booggebogen achterheve, de ander met een rechtop staande achterheve. Beiden gebruiken een zijroer.
Er zijn ook twee verschillende types die wat weg hebben van de Keulse aak. Ze hebben een paviljoen en een stevenroer. Het bovenboord valt bij de voorheve duidelijk naar binnen. De ene heeft echter een veel breder bovenboord dan de ander.
De open vaartuigen zijn plat en eenvoudig.

Binnenkort hoop ik met wat Nederlandse prenten verder te gaan.... (tenzij iemand mij stopt)

[han visser]

Dag Pieter,
Je hebt ons een mooie staalkaart van - naar mijn opvatting - Rijnschepen laten zien. Met wonderlijke opbouwen, vooral van het achterschip. De 7 prenten geven ook een goed zicht op een evolutie van scheepstypen in een paar decennia. Dan komen er 2 eeuwen verdere ontwikkelingen en schaalvergroting, waarin ook de verblijven meer naar het middenschip gaan. Zouden er ook prenten zijn van de 18e en 19e eeuw? En kennen we ook mensen die in die tijd dit hebben getekend of geschilderd?
Elk vaarwater heeft zijn weerslag op de bouw van schepen. Zoals Elbeschepen en de schepen van de Eems.
A propos: ben je ook wel eens in het Museum in Haren geweest?

Voor de Nederlandse schepen geldt denk ik ook dat er een onderscheid gemaakt kan worden van de houten schepen op de rivier en in de binnenlanden.

Hartelijke groeten van

Han.

[pieter53]

Nee, nog nooit in Haren geweest. Wel, met jou, in Emmerich en Duisburg.
Die foto's zal ik binnenkort ook maar eens plaatsen.

[pieter53]

oberlander-emmerich-2010-02-23-pieterk-9495 Kopie.jpg (88.41 KiB) 1089 keer bekeken

Een Oberlander volgens het bijgeplaatste bordje

oberlander-c-emmerich-2010-02-23-pieterk-9499 Kopie.jpg (83.81 KiB) 1089 keer bekeken