Munitieschepen "stilliggend".

Alles over binnenscheepvaart
Victoire
Berichten: 98
Lid geworden op: 20 feb 2007 14:36

onderzoek

Bericht door Victoire »

Verleden week heb ik dit onderwerp aangebracht omdat er misschien een verhaaltje uit mijn jeugd over de munitieschepen op het Alkmaardermeer in zou zitten voor het clublad van de ARZV. Ik ben lid van deze vereniging en lig met mijn Victoire '22 in de jachthaven bij Akersloot van de "Alkmaarse Roei- en Zeilvereniging". Nooit vermoed dat hier zoveel aan vast zou zitten. Prachtig, al die reacties! Het forum werkt!

Afgelopen vrijdag heb ik de in mijn eerste bericht geformuleerde vragen voorgelegd aan de afdeling Voorlichting van het Ministerie van Defensie. Deze afdeling heeft mijn verzoek dezelfde dag nog doorgestuurd naar het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Diezefde vrijdag kreeg ik bericht van dit instituut dat mijn verzoek in behandeling zou worden genomen als ik mijn adresgegevens zou doorgeven. Is inmiddels gebeurd. Ben benieuwd wat er uitkomt. Ik houd jullie op de hoogte.

groeten,

Teun Schermerhorn
Gert Schouwstra
Berichten: 4579
Lid geworden op: 28 okt 2006 21:24
Locatie: Sneek
Contacteer:

Bericht door Gert Schouwstra »

In afwachting van de antwoorden die Teun gaat krijgen nog maar even doorpraten over dit onderwerp.

Ook voor de oorlog waren er al munitieschepen. Ten tijde van de mobilisatie had iedereen het idee dat Nederland, net als in de 1e wereldoorlog, er weer in zou slagen om neutraal te blijven. Maar eind '39 na de inval in Polen kon iedereen zien dat het anders uit zou pakken. Ik weet niet of het toen nog makkelijk was om munitieschepen in de huur te krijgen. Maar er waren natuurlijk altijd wel vaderlandslievende schippers of schippers die het geld nodig hadden.

In elk geval waren de munitieschepen natuurlijk een favoriet doelwit voor de Duitse bommenwerpers bij de inval in mei 1940. En direct na de Nederlandse capitulatie natuurlijk voor de geallieerde bommenwerpers. De schippers hadden daarom duidelijke instucties. Hieronder een foto van een gezonken munitieschip bij de Vrouwenakkerse brug. Direct na het uitbreken van de oorlog zette de schipper overeenkomstig zijn instructies de buitenboordkranen open, de bommenwerpers kwamen te laat. Een hele stap voor een schipper om te doen.

Afbeelding

Veel munitieschepen zijn in de oorlog tot zinken gebracht. Toen in de wederopbouwperiode na en paar jaar de koude oorlog uitbrak en er weer bewapend moest worden, werden er weer opnieuw munitieschepen gezocht. Achteraf bekeken bleef het rustig, maar ik kan me voorstellen dat je, bijvoorbeeld tijdens de Korea-oorlog of de Cuba-crisis, aan boord niet echt lekker achter je radio zat.

Er waren heel veel ligplaatsen voor de munitieschepen. Ze werden strategisch verspreid over het gehele land om het de vijand bij een aanval zo moeilijk mogelijk te maken, in de buurt van kazernes en op veilige afstand van woongebieden. Enkele ligplaatsen: Rossum (bij de steenoven), Hardenberg (op de Vecht), de Huifkar/de Zande (aan de IJssel).

De brandweercommandant van Rossum vond bij het opruimen een bruine met vijf rode zegels gesloten envelop. De brief bleek een ontwerpinstructie voor de brandweer in Rossum. Ten tijde van de Koude oorlog lag er munitie bij de steenoven. De minister van Oorlog had instructie afgegeven wat te doen als een van de munitieschepen in brand zou vliegen.

In het zijkanaal B bij Spaarndam was een laad-lossteiger voor munitieschepen. Deze steiger is in 2006 weggehaald. Langs het kanaal loopt nog steeds wel het smalspoorlijntje wat Defensie gebruikte voor het transport naar de bunkers.
Gert
- Varen is leven. -
Op mijn website https://aa-planadvies.nl/ vind je alles over mijn bedrijf.
Gert Schouwstra
Berichten: 4579
Lid geworden op: 28 okt 2006 21:24
Locatie: Sneek
Contacteer:

Munitiedumping

Bericht door Gert Schouwstra »

Ik vond nog onderstaand artikeltje:
Munitie in de Oosterschelde
In 1999 verschenen in de landelijke en regionale pers enkele berichten over de dumping van munitie in een diepe geul in de Oosterschelde voor de haven van Zierikzee. Leek het aanvankelijk op een geheime operatie, al spoedig werd duidelijk dat dit in de jaren vijftig en zestig een heel normaal verschijnsel was. Verslaggevers hadden al snel enkele oude Zierikzeëenaren opgespoord die zich de munitieschepen in de haven maar al te goed herinnerden.

Deze ‘oral history’ kon aan de hand van enkele documenten uit het Zeeuws Archief gestaafd worden. Ook nu bleek weer dat dankzij een goede zorg voor oude archieven een ogenschijnlijk vergeten episode uit de recente geschiedenis snel boven water gehaald kon worden.

De in het Zeeuws Archief bewaarde dossiers verklaarden vooral de keuze van de munitiestortplaats. Vlak na de oorlog zat Defensie met veel munitie in zijn maag. De traditionele dumpplaatsen in de Noordzee konden vanwege het meestal onstuimige weer niet intensief gebruikt worden. Vandaar dat de Commandant Zeemacht op zoek was naar dumpplaatsen in rustiger binnenwater, onder andere in de Oosterschelde. Aangezien dit Staatsgrond was nam hij contact op met de vertegenwoordiger van de eigenaar en de beheerder: Domeinen en Rijkswaterstaat. Om te voorkomen dat visgronden verstoord zouden worden werd advies gevraagd aan de visserij-autoriteiten. Uiteindelijk verleende het Ministerie van Openbare Werken en Wederopbouw in juli 1946 aan het Departement van Marine een vergunning.

Deze gang van zaken kon gereconstrueerd worden aan de hand van de bij het Zeeuws Archief aanwezige archieven van Rijkswaterstaat Directie Zeeland, het Bestuur der Visserijen op de Zeeuwse Stromen en de Inspectie der Domeinen te Goes. Samen met gegevens uit andere archieven, bijvoorbeeld die in het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, het Algemeen Rijksarchief en het Ministerie van Defensie, kon deze kwestie verder opgehelderd worden.

Bron: Zeeuws Archief Bulletin nr 1, 1999.
Gert
- Varen is leven. -
Op mijn website https://aa-planadvies.nl/ vind je alles over mijn bedrijf.
leen louwerse

Bericht door leen louwerse »

Nog even een aanvulling op de munitieschepen:

De schepen in het Balgzandkanaal bij Den Helder werden van tijd tot tijd
omgewisseld, waarmee bedoeld werd dat er wel eens een richting Ramspol verhuisde en de ander van Ramspol naar het Balgzandkanaal verhuisde.
Navraag bij mijn vader van de week (hij was geschutskonstabel bij de marine) leerde mij, dat het voornamelijk reserve munitie was voor Amerikaanse en Engelse schepen. Na de Tweede Wereldoorlog hadden wij niet meer zoveel marineschepen en werden er enkele geschonken door Amerika en Engeland. Echter elk land had zijn/haar eigen geschut met de daarbij behorende munitie. Probleem was dus, waar laat je het en hoe onderscheid je de munitie. Oplossing was dus eenvoudig, je huurt sleepschepen en dropt daar de munitie in. Hij bevestigde trouwens ook een andere opmerking, er zat ook Duitse munitie tussen maar een verklaring waarvoor die in Nederland werd opgeslagen had hij ook niet.

Eind jaren 60 zijn deze schepen vrij gekomen omdat van de vele genoemde plaatsen de sleepschepen werden opgehaald en naar Den Helder gebracht om aan de achterste steigers op de haven van de Koninklijke Marine ( toen dus verboden terrein) de munitie over te slaan.
Ik kan mij nog een aantal coasters herinneren die het transport deden o.a. de Duitse !!! Norderlicht II en de Aquila, de laatste had een platte kont met laadklep en voor de tijd een modern schip. De Norderlicht II was een coaster van circa 800-900 ton laadvermogen.
Wellicht hebben deze Duitse schepen de Duitse munitie afgevoerd, ik weet niet of daar nog een "deal' over bestond.
Roy-

Bericht door Roy- »

Ik weet hier weinig van, maar in de Nieuwe Waterweg bestond wel een z.g. Kruitsteiger. Ik meen dat dat bij of op de plaats van Cold Store Portershaven was. Dit was ongeveer t.h.v. Maasland.
Het is ook al weer zo lang geleden................

m.v.g. Roy
Victoire
Berichten: 98
Lid geworden op: 20 feb 2007 14:36

Bericht door Victoire »

Afbeelding

Vandaag ontving ik over de post van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie te Den Haag een kopie van het hoofdstuk getiteld “De oplegging van munitie in binnenvaartuigen tussen 1953 en 1965” uit het boek “Munitievoorziening door de eeuwen heen, Een beschouwing vanaf de tijd van de huurlegers tot aan de hedendaagse Nederlandse krijgsmacht”, door J.A. van Wiechen, Majoor vsd van de Technische Dienst KL (Staatsdrukkerij, ’s-Gravenhage 1983). Inmiddels zag ik dat dit boek nog tweedehands te verkijgen is voor de liefhebber op www.antiqbook.com .

Het eerste waar mijn oog op viel bij het bekijken van de 3 kopietjes, was een prachtige, zij het helaas in mijn kopie wat vage foto (als het lukt, zie hierboven) van “Een schepenmagazijn te Akersloot”. Veronderstelde ik, uit mijn geheugen als 6-jarige puttend, dat het een schip of 5 a 6 was, op deze foto liggen er 10. Keurig op afstand van elkaar. Met onze tjalk voeren wij dus wekelijks dwars door dit “schepenmagazijn” heen. Ter orientering: links ligt (niet zichtbaar) Akersloot en de uitgang van het Alkmaardermeer op het Noordhollandskanaal, Boven is zichtbaar de polder de Schermer met als ringvaart het Noordhollandskanaal, door een dunne dam afgescheiden van het meer, de meeste schepen liggen in de Dodde, een inham van het meer richting Dorregeest, die steeds smaller wordt en uiteindelijk via een sloot naar dit gehucht leidt; in die sloot lagen wij met onze tjalk. Iets rechts van het midden zien we het starteiland met tussen dit eiland en de vaste wal “de Kalverstraat”.

Hoewel ik de pagina’s zal proberen te scannen hier alvast enkele belangrijke passages.
Het hoofdstuk begint aldus:

“In verband met het feit dat Nederland zich bij de NAVO had aangesloten, diende ten behoeve van het Eerste legerkorps in de vijftiger jaren een munitie-oorlogsreserve van grote omvang te worden opgebouwd.
Omvangrijke voorraden werden uit de Verenigde Saten ontvangen en ook de ontvangsten uit productie in Europa en Nederland namen gestaag in omvang toe. Het gevolg was dat er een tekort ontstond aan voldoende oplegmogelijkheden in de toen aanwezige munitiemagazijncomplexen. Wel werden er bouwplannen opgesteld, doch het spreekt vanzelf dat die niet in een korte tijd konden worden verwezenlijkt.
Als interimoplossing werd de oplegging van munitie in binnenvaartuigen voorgesteld.”
(“..........”)
“Het eerste munitieschepenmagazijn werd op 16 oktober 1953 opgericht als 41e MunitieUitrustingsMagazijn in de Botlek”. (“.........”)”
“De schippers stelden graag hun schip voor deze vorm van munitieopslag beschikbaar. Ze waren verzekerd van een vrij hoog vast inkomen en lagen gedurende lange tijd op een zelfde locatie. Het gezin mocht aan boord blijven en speciale regelingen werden getroffen voor het naar school gaan van kinderen.
Onder andere was voor dat doel per ligplaats een spidoboot ingehuurd, die regelmatig langs de schepen voer”. (“...........”)
“In 1960 was het grootste aantal schepen in gebruik nl 186 met een totaal scheepstonnage van 92.782 ton. De schepen waren afgemeerd in negen lokaties, nl Akersloot, Alem, Nederhemert, Niftrik, Waspik, Hardenberg, Zijkanaal F, Ramspol en de Zande”. (“..........”)
“Op 26 januari 1965 werd het laatste schip gelost waarmee een einde kwam aan de oplegging van munitie in binnenvaartuigen”.

In de tekst, die ik integraal op het forum zal zetten, als het scannen lukt, komen ook de al eerder genoemde rietmatten terug en het “seinpistool” voor de schipper in geval van nood.

Groeten,

Teun Schermerhorn
Victoire
Berichten: 98
Lid geworden op: 20 feb 2007 14:36

Bericht door Victoire »

Afbeelding
Victoire
Berichten: 98
Lid geworden op: 20 feb 2007 14:36

Bericht door Victoire »

Afbeelding
Victoire
Berichten: 98
Lid geworden op: 20 feb 2007 14:36

Bericht door Victoire »

Afbeelding
leen louwerse

Bericht door leen louwerse »

Teun een interssant artikel alleen ik vraag mij het volgende af:

Hoe kan het, dat er later (want ik praat uit het tijdvak 1968-1971)
toch nog vele munitieschepen in Nederland waren.
Dit is zeker om reden van het feit, dat mijn vader zijn grotere schip kocht in maart 1971 en wij dus het kleine jachtje tot deze datum hadden. Dit jachtje had hij gebouwd in 1962-1963 en de schepen waar ik het over had in het Balgzandkanaal komen in dit artikel NIET ter sprake.
Hier lagen ongeveer 10-15 stuks van een redelijk groot formaat, ze pasten
net in de Koopvaarderschutsluis in Den Helder die toen 68.00 m. was een
67.00 m. schip paste hier precies in.
De Moerdijk, de coaster waar ik het over heb, deed dienst in 1967-1968 en de Norderlicht II begin jaren 70, ik weet dit zeker omdat ik toen stiekem mijn fototoestel meenam wanneer wij naar het jachtje gingen, dit stond namelijk bij de haveningang in de jaren 1967-1971 op het droge in de wintermaanden.
Ik ben toch benieuwd wat betreft het vervolg
Plaats reactie